De Frankfurter Bouquetreeks

Meer straatinterviews, graag!

Straatinterviews van Kanaal 1420

Schrijvers moeten het hebben van romantici. Daarmee bedoel ik mensen voor wie de verbeelding een eerste levensbehoefte is. Niet van lezers die woorden vasthouden bij de letter, al staan ze gedrukt. Als ik een roman schrijf, hoop ik dat hij wordt ontvangen door halfbewuste geesten zoals de mijne. Daartegenover staan dan weer deze stukjes, die voor sommige lezers misschien een harde landing zijn.

Romantici blijven liever aan de linkerkant van het politieke spectrum. Het zijn idealisten die willen dat de wereld klopt. Van de literatuur verlangen ze dat niet. Ik heb me altijd afgevraagd waarom het Westen zo weinig kunstliefhebbers kent met een conservatieve inborst. Waarom nemen ze voor lief wat hier na lang wikken, wegen, dromen en bloedvergieten tot stand is gebracht? Ze lijken gehecht aan de veelheid van denken in hun boekenkast, maar slikken die woorden in om tegemoet te komen aan een religie die tot in de lengte der dagen één enkel boek boven alle andere stelt. Waarom? En waarom verafschuwen ze de critici van dat ene enkele boek?

Een reden die ik kan bedenken, is dat ze de realiteit, die hun verbeelding stoort, snel uit de weg willen ruimen. Dat gaat beter met een opvouwbaar verhaal. Geen harde feiten, maar zachte fictie met eendimensionale personages en een einde dat niemand pijn doet. Een deeltje uit de Frankfurter Bouquetreeks. Hiermee doel ik niet op de Buchmesse, maar op de Schule, wier leerlingen trouw blijven aan het idee dat onder elke samenleving, hoe vrij en welvarend ook, nog steeds verworpenen liggen die moeten worden opgejut. Niet gevonden? Dan verzin je ze gewoon.

Als het op nieuws aankomt, nemen veel boekenwurmen genoegen met eendimensionale personages. Dan is karakterontwikkeling opeens niet meer belangrijk. De kiezer in het stemhokje? Een oneliner volstaat. De motieven achter de zoveelste terreuraanslag? Kort en korzelig gaan de media in op de dader, terwijl er van de slachtoffers slechts een getal heel blijft. Sijpelen er ondanks deze kunst van het weglaten toch nog details door, dan is er de bureaulade om manuscripten in te laten verdwijnen. De Amsterdamse gemeenteraad verzweeg de uitkomsten van een onderzoek over geweld tegen homo’s om dezelfde reden als Britse autoriteiten dat deden met de bittere feiten van de Pakistaanse grooming gangs: de daders pasten niet in het gewenste personageprofiel.

Kill your darlings? Daar doet de Frankfurter Bouquetreeks niet aan. Voor interviews vissen sommige journalisten in het ondiepe water van hun eigen overtuigingen. Daar stuiten ze dan op activisten die, hongerig naar aandacht voor hun goede zaak, graag de rol aannemen waarop ze werden gecast. Zo voerde de NOS een Hamas-apologeet op alsof het een gewone student was (in plaats van de woordvoerder van de beruchte organisatie Samidoun), schonk de BBC ruim zendtijd aan een ‘heldhaftig kind’ (dat de zoon van een terrorist bleek te zijn) en blijft de Volkskrant Ibrahim Al-Baz interviewen alsof dat een willekeurig Schiedams oudje op pantoffels is (en niet iemand die ooit werd gearresteerd met een koffer vol explosieven). Als de rectificaties verschijnen, heeft de trouwe abonnee zijn leesbril al neergelegd en is hij op de barricades geklommen van de Oudemanhuispoort.

Ik heb sympathie voor de romanticus, maar wou dat hij eens zou luisteren naar de echte mannen in de straat, in plaats van naar de marxisten van de UvA. Voor thuisblijvers zijn straatinterviews een goede bron om idealen aan de werkelijkheid te toetsen. Er zijn verschillende Youtube-kanalen die zich daarin specialiseren. Bijvoorbeeld die van Corey Gil-Shuster, voor de meningen van Palestijnen en Israëli’s, en 1420 van Daniil Orain, voor het Russische geluid. Beide interviewers nemen ruim de tijd om zoveel mogelijk voorbijgangers aan het woord te laten. Geen censuur, geen sturende vragen. De Palestijnen blijken, zoals veel mensen in het Midden-Oosten, van mening dat Israël moet worden vernietigd. De Russen zijn wat minder bevlogen, maar wat ze met de geïnterviewde Palestijnen delen, is hun afkeer van het Westen en het geloof in een wereldwijd Joods complot. Het geflirt van Trump met Poetin zal die overtuiging niet verzachten, maar juist verankeren. Daarmee heeft hij niet alleen de dode lichamen van de Oekraïners verraden, maar ook de verdwaalde hoofden van de Russen in de steek gelaten.

De romanticus, die de Rus in de vorige eeuw leerde kennen als de verworpene in de rij, zal zijn beeld moeten bijstellen. Ook zal hij leren dat de wereld vanzelf al overloopt van haat tegen het Westen - daar heeft het zijn salonfähige sentiment niet voor nodig. En misschien, als hij ziet wat decennia van indoctrinatie kan doen met een volk, spiegelen deze straatinterviews ook zijn eigen goedgelovigheid.

Ter troost, en omdat de lente aanbreekt, verwijs ik hem naar William Wordsworth. De oude dichter raakte gedesillusioneerd in de Franse revolutie die hij ooit bezong. Zijn activistische jeugd beschouwde hij uiteindelijk als een strenge winter, waarin hij blind was geweest voor de bloedige nasleep van radicale ideeën. Wordsworth legde zijn leesbril neer en keek weer uit het raam:

To her fair works did Nature link

The human soul that through me ran;

And much it grieved my heart to think

What man has made of man.

Lente! Weiland-interview

Deze column staat ook in Hp/De Tijd